Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił szereg uwag do projektu nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, który we wrześniu trafił do konsultacji publicznych. Stanisław Trociuk, zastępca RPO, w piśmie do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wskazał na problematyczne rozwiązania, które mogą narazić seniorów na utratę dostępu do własnych lokali oraz wywołać komplikacje finansowe. Jak informuje serwis dziennik.pl, który opisał sprawę uwag RPO, projekt ustawy w obecnym kształcie zawiera poważne luki prawne.
Zgodnie z założeniami projektu, senior miałby wynajmować swoje mieszkanie gminie, otrzymując w zamian możliwość użytkowania przystosowanego lokalu komunalnego o charakterze senioralnym. Gmina podnajmowałaby następnie mieszkanie seniora innej osobie. Stanisław Trociuk wyjaśnia, że problemy wynikają z faktu powiązania ze sobą trzech stosunków prawnych - dwóch umów najmu lokalu i jednej umowy podnajmu, w których ramach powstaje konflikt interesów i praw seniora oraz podnajemcy lokalu. Zastępca RPO apeluje o pilne zmiany w projekcie przed jego dalszym procedowaniem.
Największe kontrowersje budzi kwestia odpowiedzialności za ewentualną eksmisję podnajemcy. W sytuacji, gdy umowa najmu seniora z gminą zostanie rozwiązana, to właściciel mieszkania, a nie gmina, będzie musiał samodzielnie odzyskać swój lokal. Jeśli podnajemca odmówi opuszczenia mieszkania, senior będzie zmuszony do wszczęcia postępowania sądowego, które może trwać latami. W tym czasie osoba starsza może również utracić prawo do lokalu gminnego, co wiąże się z koniecznością zapłaty odszkodowania gminie.
Projekt nie przewiduje również mechanizmów ochrony seniorów przed szkodami wyrządzonymi w ich mieszkaniach przez podnajemców. W przypadku zniszczeń lokalu właściciele będą musieli dochodzić swoich praw w sądach zgodnie z zasadami prawa cywilnego, co stanowi dodatkowe obciążenie dla osób starszych. Takie rozwiązanie stawia seniorów w niekorzystnej sytuacji prawnej i finansowej.
RPO zwraca uwagę na brak precyzyjnych zapisów dotyczących finansowych zobowiązań stron umowy. Projekt przewiduje, że seniorzy będą płacić czynsz za lokal gminny, jednak nie określa jednoznacznie, czy gmina ma obowiązek wypłacać im wynagrodzenie za najem ich mieszkań. Te kwestie pozostawiono do indywidualnych negocjacji między stronami, co według zastępcy RPO stawia seniorów w gorszej pozycji podczas rozmów z przedstawicielami gminy.
Kolejnym problemem jest wąski krąg beneficjentów programu. Z najmu senioralnego będą mogły skorzystać wyłącznie osoby powyżej 60. roku życia. RPO krytykuje pominięcie młodszych osób z poważnymi niepełnosprawnościami, szczególnie tych z chorobami narządu ruchu czy układu krążenia. Takie osoby często potrzebują mieszkań położonych na parterze lub wyposażonych w windę, a projekt ustawy nie uwzględnia ich potrzeb. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku, jednak termin ten może ulec zmianie w zależności od przebiegu prac legislacyjnych w Sejmie i Senacie.
