Program wykupu nieruchomości zniszczonych przez powódź z 13 września 2024 roku skierowany jest do osób fizycznych oraz gmin, które były właścicielami działek z domami mieszkalnymi w dniu wystąpienia kataklizmu. Podstawowym warunkiem zakwalifikowania się do programu jest posiadanie legalnie wybudowanego domu, który został zniszczony w stopniu kwalifikującym go do rozbiórki. Zniszczenia muszą być potwierdzone odpowiednimi dokumentami lub ekspertyzą techniczną.
Nieruchomość musi znajdować się na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią w gminie objętej programem pomocowym. Warto zaznaczyć, że z pomocy nie mogą skorzystać osoby, które nabyły nieruchomość po powodzi, co ma zapobiec spekulacjom na rynku nieruchomości dotkniętych kataklizmem.
W przypadku większych działek obowiązują limity powierzchni podlegającej wykupowi. Dla standardowych nieruchomości limit wynosi 0,2 hektara, natomiast dla działek rolnych z zabudowaniami mieszkalnymi zniszczonymi przez powódź granica ta została podniesiona do 0,5 hektara. Wykup może jednak objąć całą działkę, jeśli pozostała jej część nie nadaje się do samodzielnego wykorzystania.
Wartość wykupu nieruchomości obliczana jest na podstawie jej stanu z dnia poprzedzającego powódź, czyli z 12 września 2024 roku. Wycena obejmuje zarówno grunt, jak i wszystkie zabudowania, w tym budynek mieszkalny, nawet jeśli został już rozebrany zgodnie z przepisami prawa. Inne obiekty, takie jak garaże czy budynki gospodarcze, wyceniane są według ich wartości rynkowej.
Przed złożeniem oficjalnego wniosku o wykup poszkodowani mogą zwrócić się do Wód Polskich z zapytaniem o szacowaną cenę oraz potwierdzenie, czy ich nieruchomość spełnia wymogi określone w ustawie. Instytucja ma obowiązek niezwłocznie udzielić odpowiedzi na takie zapytanie.
Kompletny wniosek o wykup powinien zawierać dane osobowe wnioskodawcy, informacje o nieruchomości wraz z numerem księgi wieczystej oraz dokumenty potwierdzające, że budynek jest przeznaczony do rozbiórki. Należy również dołączyć dokumenty potwierdzające prawo własności oraz legalność budowy. W przypadku utraty dokumentów potwierdzających legalność budowy, na przykład w wyniku powodzi, można złożyć stosowne oświadczenie zawierające klauzulę o świadomości odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Wnioski można składać osobiście w siedzibie właściwego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach lub we Wrocławiu, listownie za potwierdzeniem odbioru lub elektronicznie poprzez platformę ePUAP. W przypadku wniosków składanych osobiście lub listownie rejestrowana jest godzina i minuta wpływu, natomiast przy wnioskach elektronicznych uwzględniana jest nawet sekunda złożenia dokumentu.
Jeśli wniosek zawiera braki formalne, Wody Polskie informują o konieczności ich uzupełnienia. Do czasu uzupełnienia braków wniosek nie jest rozpatrywany. Po pozytywnej weryfikacji Wody Polskie składają ofertę wykupu, a po jej przyjęciu nieruchomość przechodzi na własność Skarbu Państwa. Wpisy do księgi wieczystej związane z wykupem są zwolnione z opłat.
W przypadku wyczerpania środków finansowych przeznaczonych na wykup, wnioskodawcy są informowani o tym fakcie na piśmie, a ich wnioski trafiają na listę rezerwową. Jeśli któryś z wcześniejszych wnioskodawców zrezygnuje z wykupu, kolejna osoba z listy rezerwowej otrzymuje ofertę.