Opublikowane 19 września założenia projektu nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów przewidują fundamentalne zmiany w systemie dziedziczenia mieszkań komunalnych. Jak podaje portal Infor, planowane przepisy mają położyć kres automatycznemu przechodzeniu prawa do lokalu na spadkobierców zmarłego najemcy. Ministerstwo Rozwoju i Technologii argumentuje, że obecny system umożliwia korzystanie z zasobów komunalnych osobom o wysokich dochodach i posiadającym znaczący majątek.
Wiceminister rozwoju i technologii Tomasz Lewandowski zapowiedział projekt podczas posiedzenia Senatu 17 lipca tego roku. Według przedstawionych założeń, rząd planuje przyjęcie nowych przepisów w drugim kwartale 2026 roku. Wiceminister podkreślił podczas wystąpienia w Senacie, że celem zmian jest ukrócenie bogacenia się na komunalnych zasobach mieszkaniowych przez osoby o wysokich dochodach, które posiadają już inne nieruchomości w danym mieście.
Zgodnie z założeniami projektu opublikowanymi przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, śmierć dotychczasowego najemcy będzie oznaczała automatyczne wygaśnięcie umowy najmu. Osoby bliskie zmarłemu, które zamieszkiwały z nim w chwili jego śmierci, będą mogły ubiegać się o zawarcie nowej umowy, jednak będzie ona podlegała szczegółowej weryfikacji dochodowej i majątkowej.
Gminy otrzymają kompetencje do podejmowania decyzji o wynajmie na podstawie określonych kryteriów. Będą one obejmowały szczegółową analizę sytuacji majątkowej oraz dochodowej osoby wnioskującej o zawarcie umowy najmu. Projekt przewiduje również wprowadzenie możliwości stosowania wyższych stawek czynszu dla lokatorów, których dochody przekraczają ustalone progi.
Ministerstwo planuje wyłączenie stosowania artykułu 691 Kodeksu cywilnego w odniesieniu do lokali komunalnych. To rozwiązanie ma zapewnić gminom większą kontrolę nad zarządzaniem swoimi zasobami mieszkaniowymi. Projekt zakłada także wprowadzenie szczególnych zasad weryfikacji sytuacji finansowej lokatorów oraz możliwość podnoszenia czynszu w określonych przypadkach.
Założenia projektu przewidują nie tylko ograniczenie dziedziczenia, ale również zwiększenie częstotliwości weryfikacji dochodów najemców. Obecnie taka kontrola odbywa się co 2,5 roku do 5 lat, Ministerstwo planuje skrócenie tego okresu. Zmiany mają objąć także wydłużenie czasu na przedstawienie dokumentów dochodowych przez lokatorów oraz określenie nowych ram dla ustalania minimalnych i maksymalnych stawek czynszu.
Rząd zapowiedział przeznaczenie 45 miliardów złotych na program budownictwa mieszkaniowego w ramach rozbudowy komunalnych zasobów mieszkaniowych. Program ma wspierać nie tylko osoby najbardziej potrzebujące, ale także tych, których dochody nie pozwalają na najem czy zakup mieszkań w sektorze prywatnym.
Jak wskazuje strona rządowa, ustawa nie określa obecnie zasad zwrotu kaucji dla najemców lokali komunalnych w sytuacji, gdy w trakcie trwania stosunku najmu nastąpi wzrost czynszu w wyniku weryfikacji dochodów, a najemca rozwiąże umowę i opróżni lokal podczas obowiązywania zwiększonej stawki czynszu.
Podobne rozwiązania zaproponowali także posłowie Lewicy. Ich projekt zakłada wprowadzenie możliwości sprzedaży mieszkań starszym lokatorom z jednoczesnym odkupem przez gminy. Takie rozwiązanie miałoby zabezpieczyć interesy seniorów i zwiększyć liczbę lokali w gminnych zasobach. W przypadku tych mieszkań, po śmierci lokatora, dziedziczenie stosunku najmu byłoby również wykluczone.
Obecnie obowiązujące przepisy zawarte w artykule 691 Kodeksu cywilnego stanowią, że w razie śmierci najemcy stosunek najmu mieszkania komunalnego automatycznie przechodzi na określone osoby. Są to małżonek, dzieci, osoby pozostające w związku z najemcą lub osoby, wobec których spoczywał na nim obowiązek alimentacyjny. W przypadku braku takich osób stosunek najmu wygasa.
Wiceminister Tomasz Lewandowski podczas posiedzenia Senatu stwierdził, że obecny system sprzyja niesprawiedliwym sytuacjom. Jak mówił wiceminister, z gminnych zasobów korzystają osoby o wysokich dochodach, co blokuje dostęp do mieszkań dla tych faktycznie ich potrzebujących. Lewandowski podkreślił, że nie chodzi o wyrzucanie ludzi z zasobów, ale samorząd powinien mieć prawo weryfikowania dochodów i sprawdzania, czy dana osoba spełnia odpowiednie kryteria.
