Etos pracy, wpajany dzisiejszym 30- i 40-latkom od najmłodszych lat, zderza się z brutalną arytmetyką domowych budżetów. Ambicja, która miała być paliwem do awansu społecznego, staje się źródłem frustracji, gdy okazuje się, że nawet wysokie zarobki nie zapewniają poczucia bezpieczeństwa.
Kluczowym problemem, z którym mierzy się ta grupa społeczna, jest konieczność dokonywania ciągłych, trudnych wyborów. Codzienność polskiej klasy średniej to nieustanny dylemat: czy przeznaczyć nadwyżki finansowe na budowanie poduszki oszczędnościowej, czy też sfinansować bieżące potrzeby, takie jak wakacje czy wymiana samochodu. Presja otoczenia i chęć utrzymania odpowiedniego poziomu życia sprawiają, że decyzje te są obarczone ogromnym ładunkiem emocjonalnym. Zjawisko to doskonale oddaje nastroje panujące wśród osób, które teoretycznie osiągnęły sukces zawodowy.
– Mamy narzucony wachlarz możliwości – zauważają przedstawiciele tego pokolenia, wskazując na systemowe ograniczenia, które mimo pozornego dobrobytu, zamykają ich w pętli zobowiązań.
Wspomniany "wachlarz" często okazuje się iluzoryczny, gdy przyjrzymy się strukturze wydatków. Kredyty hipoteczne, które miały być przepustką do własności, dla wielu stały się ciężarem determinującym każdą decyzję zawodową i życiową. Niepewność jutra, potęgowana przez zmienną sytuację gospodarczą, sprawia, że nawet osoby o relatywnie wysokich dochodach żyją w poczuciu zagrożenia, obawiając się, że jeden niespodziewany wydatek może zachwiać ich płynnością finansową.
Szczególnie istotnym aspektem życia polskiej klasy średniej jest dążenie do zapewnienia dzieciom lepszego startu, co generuje kolejne koszty i presję. Rodzice, pamiętający własną drogę do awansu, starają się uchronić potomstwo przed trudnościami, z jakimi sami musieli się mierzyć. Inwestycje w edukację, zajęcia dodatkowe i rozwój pasji dzieci stają się priorytetem, często kosztem własnych potrzeb czy zabezpieczenia emerytalnego. To poświęcenie jest wpisane w DNA polskiej klasy średniej, choć jego cena ekonomiczna rośnie z każdym rokiem.
Obserwatorzy życia społecznego zwracają uwagę na psychologiczny koszt takiego modelu funkcjonowania. Ciągła gonitwa za utrzymaniem standardu życia i sprostaniem oczekiwaniom społecznym prowadzi do wypalenia i chronicznego stresu.
W tym kontekście bycie częścią klasy średniej przestaje być jedynie kategorią ekonomiczną, a staje się stanem umysłu, w którym dominującym uczuciem jest lęk przed degradacją. Zamiast cieszyć się owocami swojej pracy, Polacy wpadają w pułapkę "hedonistycznej bieżni", gdzie każdy wzrost dochodów jest natychmiast konsumowany przez rosnące aspiracje i koszty życia, nie przynosząc trwałego wzrostu satysfakcji. Pytanie o to, czym dziś naprawdę jest życie w tej grupie społecznej, pozostaje otwarte, a odpowiedź coraz rzadziej napawa optymizmem.
Pojęcie klasy średniej ewoluowało na przestrzeni wieków, zmieniając swoje znaczenie w zależności od kontekstu historycznego i gospodarczego. Pierwotnie, w myśli arystotelesowskiej, była to grupa stanowiąca o stabilności państwa, bufor między bogatymi a biednymi. W XIX wieku, wraz z rewolucją przemysłową, klasa średnia (burżuazja) stała się motorem napędowym kapitalizmu, definiowanym przez posiadanie kapitału i środków produkcji. Współcześnie socjologowie i ekonomiści mają trudność z precyzyjnym określeniem tej grupy. Często stosuje się kryterium dochodowe (np. osoby zarabiające od 75 proc. do 200 proc. mediany zarobków), jednak coraz częściej podkreśla się aspekt kulturowy i tożsamościowy – aspiracje, wykształcenie oraz styl życia. W Polsce po 1989 roku klasa średnia stała się symbolem transformacyjnego sukcesu, choć współczesne zjawiska, takie jak prekaryzacja pracy czy inflacja stylu życia, nakazują rewizję tego mitu.
