Poszukiwanie mieszkania do wynajęcia w Polsce staje się coraz trudniejszym zadaniem. Jako osoba poszukująca lokum na wynajem muszę zmierzyć się z wieloma wyzwaniami, które zostały zidentyfikowane w raporcie Polskiego Instytutu Ekonomicznego "Regulacje rynku najmu mieszkań w Polsce i w Europie". Okazuje się, że w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, polski rynek najmu jest stosunkowo niewielki. W 2023 roku zaledwie około 13 proc. gospodarstw domowych w Polsce zamieszkiwało wynajmowane lokale, podczas gdy aż 87 proc. mieszkało we własnych nieruchomościach.
Raport wskazuje, że udział najmu w Polsce jest o 18 punktów procentowych niższy niż średnia unijna. Szacuje się, że prywatny rynek najmu obejmuje około 1,0-1,3 miliona mieszkań. Co ciekawe, w ostatnich latach Polska odnotowała jeden z największych spadków udziału najmu wśród państw Unii Europejskiej. W porównaniu z rokiem 2015, odsetek gospodarstw domowych mieszkających w wynajmowanych lokalach zmniejszył się o niemal 4 punkty procentowe. Większe spadki zaobserwowano jedynie na Węgrzech, Słowacji i w Bułgarii.
Czytaj też: Znajdź mieszkanie na wynajem! Najlepsze oferty w Domiporta.pl
Jednym z głównych powodów spadku popularności najmu jest zmniejszający się zasób mieszkań komunalnych. Dane Głównego Urzędu Statystycznego pokazują, że w 2022 roku w Polsce było 779 tysięcy mieszkań należących do samorządów, podczas gdy jeszcze w 2009 roku liczba ta przekraczała milion.
Jako osoba poszukująca mieszkania do wynajęcia, muszę liczyć się z wysokimi kosztami. Według raportu PIE, aż 40 proc. najemców deklaruje, że wynajmuje mieszkanie, ponieważ nie stać ich na zakup własnej nieruchomości. Jednocześnie ceny najmu są w Polsce relatywnie wysokie i stale rosną. Na wysoki koszt najmu wpływa między innymi niewystarczająca podaż mieszkań przeznaczonych na wynajem.
Polski rynek najmu charakteryzuje się również dużym stopnieniem rozdrobnienia. Większość właścicieli mieszkań na wynajem to osoby prywatne, które posiadają jeden taki lokal. Potwierdzają to dane podatkowe, które pokazują, że w 2023 roku ponad milion osób złożyło zeznanie dotyczące przychodów z tytułu najmu prywatnego, przy około 1,3 miliona mieszkań, które były wynajmowane.
Czytaj też: Znajdź mieszkanie na wynajem! Najlepsze oferty w Domiporta.pl
Polskie regulacje rynku najmu nie chronią odpowiednio ani wynajmujących, ani najemców. Z perspektywy osoby szukającej mieszkania do wynajęcia, szczególnie dotkliwy jest brak stabilności prawnej i trudność w planowaniu długoterminowego życia. Większość umów najmu w Polsce zawierana jest na okres jednego roku, co znacząco utrudnia długoterminowe planowanie.
Dodatkowym problemem jest brak jednoznacznych regulacji dotyczących możliwości podwyżek czynszów. Właściciele mieszkań często nie przestrzegają okresów wypowiedzenia, co sprawia, że sytuacja mieszkaniowa najemców na rynku prywatnym jest niestabilna. To z kolei utrudnia podejmowanie ważnych życiowych decyzji, takich jak założenie rodziny.
Analitycy PIE wskazują na szereg rozwiązań, które mogłyby poprawić sytuację na rynku najmu w Polsce. Kluczową zmianą powinno być ujednolicenie i uproszczenie zasad podnoszenia czynszu, gdyż obecne przepisy są nieprecyzyjne i uznaniowe. Kolejnym ważnym krokiem byłoby zmniejszenie restrykcyjności warunków wypowiadania umów najmu, szczególnie w przypadkach naruszenia warunków umowy przez jedną ze stron, oraz lepsze egzekwowanie istniejących przepisów dotyczących okresów wypowiedzenia.
Instytut proponuje również stworzenie rejestru umów najmu, który zawierałby informacje o wysokości czynszu, lokalizacji i standardzie mieszkania. Takie rozwiązanie zwiększyłoby przejrzystość rynku i ułatwiłoby podejmowanie decyzji zarówno przez najemców, jak i instytucje publiczne. Ważne byłoby również podjęcie działań zachęcających do wydłużania standardowego okresu umów najmu oraz rozwój mieszkań w zasobie gmin, co mogłoby poprawić poczucie stabilizacji najemców i odblokować procesy eksmisyjne.