Ministerstwo przygotowało projekt nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów, który wprowadza umowę najmu senioralnego lokalu. Nowe przepisy mają umożliwić osobom starszym zamieszkującym na wyższych kondygnacjach budynków bez wind przeniesienie się do bardziej funkcjonalnych przestrzeni, które nie będą ograniczać ich samodzielności.
Autorzy projektu podkreślają, że problem tzw. więźniów czwartego piętra staje się coraz bardziej naglący. Obecnie w Polsce mieszka blisko 9,9 mln seniorów w wieku 60 lat i więcej, co stanowi 26,3 proc. ludności. Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że do 2050 roku odsetek tej grupy wiekowej wzrośnie do około 40 proc.
Nowe rozwiązanie opiera się na instytucji mieszkaniowego zasobu gminy. Seniorzy będący właścicielami mieszkań na co najmniej czwartej kondygnacji naziemnej w budynkach bez windy będą mogli zawrzeć z gminą umowę najmu lokalu wchodzącego w skład zasobu gminnego. Jednocześnie będą musieli wynająć gminie lokal, w którym dotychczas mieszkali.
Lokal gminny wynajmowany w ramach nowej umowy musi zapewniać seniorom swobodny dostęp. Oznacza to, że będzie musiał znajdować się na parterze albo na wyższych piętrach, pod warunkiem że budynek jest wyposażony w windę. Istotną zmianą jest brak wymogu spełnienia kryterium dochodowego obowiązującego przy standardowych umowach najmu lokali komunalnych.
W uzasadnieniu projektu wyjaśniono, że wynajęcie tych mieszkań nie wynika z trudnej sytuacji materialnej seniorów, lecz z ograniczeń w codziennym życiu spowodowanych utrudnionym dostępem do lokali. Obie umowy najmu mają obowiązywać równolegle, przy czym właścicielowi przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy najmu lokalu zawartej z gminą.
W przypadku rezygnacji osoby starszej z wynajmu lokalu gminnego lub jej śmierci, mieszkanie stanowiące jej własność będzie zwracane lub pozostanie w masie spadkowej. Proponowane rozwiązanie ma przede wszystkim poprawić jakość życia osób starszych i umożliwić im dłuższe zachowanie niezależności w miejscu zamieszkania, bez konieczności pobytu w domach pomocy społecznej.
Autorzy projektu wskazują, że rozwiązanie będzie korzystne zarówno dla seniorów, jak i dla gmin, którym pozwoli na lepsze zarządzanie zasobami mieszkaniowymi. Mieszkania wynajęte od seniorów będą mogły być podnajmowane na zasadach obowiązujących w mieszkaniowym zasobie gminy osobom oczekującym na lokal komunalny, na przykład młodym rodzinom czy osobom z niskimi dochodami.
Takie rozwiązanie pozwoli na efektywniejsze wykorzystanie istniejących mieszkań i bardziej równomierne rozmieszczenie zasobów. Może to również obniżyć koszty gmin związane z zapewnieniem opieki długoterminowej. Zgodnie z projektem nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.